یکی از مواردی که در چاپ کتاب بسیار اهمیت دارد جنس کاغذ مورد استفاده است. کاغذ مورد استفاده برای چاپ کتاب در ایران انواعی دارد و هریک از این انواع دارای ویژگیهای منحصر بفردی هستند. همانطور که در مطالب پیشین نیز مطرح نمودیم، یکی از موارد اصلی که در تعیین قیمت چاپ کتاب لحاظ میشود جنس کاغذی است که مورد استفاده قرار میگیرد.
مرغوبترین کاغذها از جنس پنبه و کتان می باشند. در درجه دوم کاغذهای ساخته شده از چوب و در درجه سوم از نیشکر قرار دارند.
۱- کاغذهای کاهی و یا بازیافتی. به این کاغذها، کاغذ نخودی نیز میگویند. اگر بخواهید اولین ویژگی منحصر بفرد آنها را بدانید، رنگ این کاغذهاست که رنگ قهوهای روشن تا کرم دارند. این کاغذها یا ضخیم هستند یا بسیار نازک. کاغذهایی که ضخیم هستند معمولاً از کاغذهای بازیافتی بدست آمدهاند و کاغذهای نازک که ۶۰ گرمی هم به آنها گفته میشود (یک متر مریع از این کاغذ حدود ۶۰ گرم وزن دارد) همان کاغذهایی هستند که بیشتر به عنوان کاغذهای چرک نویس از آنها استفاده میشد. این کاغذها به لحاظ زیست محیطی عالی هستند چون در تولید آنها کمترین میزان درخت قطع میشود زیرا عمدتاً بازیافتی هستند و اگر هم بازیافتی نباشند از الیاف گیاهی مانند نیشکر و یا پنبه درست شدهاند. این کاغذها کمترین آسیب را به چشم وارد میکنند زیراکه بازتاب نور از سطح این کاغذها بسیار پایین است.
۲- کاغذهای سفید تحریر. عمده کتابهایی که هم اکنون در بازار کتاب هستند از کاغذ سفید تحریر درست شدهاند. این کاغذها به صورت ۷۰ یا ۸۰ گرمی وارد بازار میشوند و به لحاظ سایز نیز با سایزهای A3، A4، A5 و … میباشند. برای تولید این کاغذها عمدتاً میبایست درخت قطع شود و بازتاب نور نبز در این کاغذها بالاست که موجب اذیت چشم هم میشود.
۳- کاغذهای گلاسه. برعکس دو نوع کاغذ مطرح شده قبل، این کاغذ عمدتاً برای طراحی جلد کتاب، کارت ویزیت، کاتالوگ، و پوستر و مانندهم استفاده میشود. از این کاغذ برای صفحات کتاب استفاده نمیشود و همانطور که گفته شد عمدتاً برای جلد آن استفاده میشود. همینطور، بر روی این کاغذ نوشته زیادی وجود ندارد و اغلب برای مصارفی کاربرد دارد که نوشته کمی قرار است چاپ شود مانند جلد کتاب، یا پوستر و کاتالوگ. گرماژ این کاغذها ۱۱۰، ۱۳۵، ۱۷۰، ۲۰۰، ۳۰۰ گرم با توجه به نیاز مخاطب تهیه میشود. این کاغذ بیشترین بازتاب نور را دارند و بیشترین آسیب به چشم را در مقایسه با دو نوع دیگر میرسانند.
کاغذ در اندازه های مختلفی تولید میگردد. دو سایز رایج آن در کشور که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از:
– کاغذ با ابعاد ۱۰۰ سانتیمتر در ۷۰ سانتیمتر.
– کاغذ با ابعاد ۹۰ در ۶۰ سانتیمتر.
بیان کننده وزن کاغذ می باشد و بر اساس وزن کاغذ به ابعاد ۱۰۰سانتیمتر در ۱۰۰ سانتیمتر بیان می شود. به عنوان مثال در کاغذ با گراماژ ۷۰ گرم، منظور این است که ابعاد cm 100cm× ۱۰۰ از این نوع کاغذ ۷۰ گرم وزن دارد. گراماژ متداول برای چاپ های تک رنگ ۷۰ و ۸۰ گرم می باشد.